ေစတီေတာ္မ်ားႏွင့္ျမန္မာႏုိင္ငံ

                                              ‘ျမစ္ဧရာ ကမ္းနေဘးက၊ အလွမ္းမေဝး ျမင္သည္၊

                                               ရြာဦးက ထုံးေစတီ၊ ၾကည္ညဳိစရာ အလြန္ေကာင္း၊

                                           ေက်ာင္း၊ဇရပ္၊ေရကန္ စုံသည္၊ ရြာတည္ပုံ အားက်ဖုိ႕ေကာင္း…။’

ျမတ္ဗုဒၶ ေစတီမ်ားအေၾကာင္းကုိ စဥ္းစားလုိက္ေသာအခါ… ကေလးဘဝက ရြာအလွဴတြင္ ၾကားရေလ့ရွိေသာ  ရြာဦးက ထုံးေစတီ ဆုိေသာ သီခ်င္းသံက အလုိလုိ အေတြးထဲကုိဝင္လာသည္။

ျမန္မာလူမ်ုိးမ်ား ဗုဒၶကို ၾကည္ညုိေလးစားပုံက ႏွလုံးသာထဲမွာ ဘုရားတည္ထားရုံမွ်ႏွင့္ အားရေတာ္မမူပဲ ဗဟိဒၶ ျပင္ပသု႔ိတုိင္ေအာင္ ေစတီပုထုိးမ်ားကုိ တည္းထားကုိးကြယ္ေတာ္မူၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေက်းရြာတုိင္း ျမဳိ႕နယ္တုိင္း၊ ေတာင္ျမင့္ျမင့္၊ ေတာင္ကမူ လူျမင္လြယ္ရာ ေနရာမ်ားတြင္ ေစတီမ်ားကုိ တည္ထားကုိးကြယ္ၾကသည္။

ပုဂံေခတ္က ဗုဒၶဘာသာမ်ား ဘုရားတည္ထား ကုိးကြယ္မႈမ်ား “လွဲဝင္ရုိးသံ တညံညံ ပုဂံဘုရားေပါင္း”ဟု စာဆုိရေလာက္ေအာင္မ်ားျပားလွသည္။ ပုဂံေခတ္က မုဆုိးမသည္ပင္ ေစတီတစ္ဆူ တည္ကာ ကုိးကြယ္ေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ရွိရသည္။

ေစတီပုထုိးမ်ားႏွင့္ ပတ္သတ္၍ တစ္ေလာက ျမန္မာႏုိင္ငံ၊အင္းစိန္သံဃာညီလာခံတြင္၊ ကမ႓ာသာသနာျပဳ၊သီတဂူဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးမွ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ သိမ္းႀကီးေဈးေနရာတြင္ က်ုိက္ျမတ္သံခ်ုိး ေစတီတစ္ဆူရွိေၾကာင္းသိရ၍ ၊ ေခတ္လူငယ္မ်ား ျဖစ္ေသာ စာေရးသူတုိ႔  ေစတီသမုိင္းေၾကာင္းကိုေတာ္ေတာ္ေလး စိတ္ဝင္းစားသြားသည္။ သုိ႔အတြက္ေၾကာင့္  ျမန္မာႏုိင္ငံႏွင့္ေစတီမ်ား သမုိင္းကုိ  ေလ့လာမိသေလာက္ စုစည္း တင္ျပလုိက္ရပါသည္။

ေစတီ

‘ေစတီ’ဟူေသာ ေဝါဟာရသည္ ‘ေစတိယ’ ဟူေသာ ပါဠိစကားမွ ဆင္းသက္လာၿပီး လူအမ်ား အျမတ္တႏုိး ကုိးကြယ္ဆည္းကပ္ရာ ပူေဇာ္ပသရာ ဌာနျဖစ္သည္။  ေရွးေခတ္က အႏၵိယျပည္တြင္ လူအမ်ား ပူေဇာ္ပသရာ နတ္ကြန္းမ်ား၊ ေညာင္ပင္စသည္းမ်ားကုိလည္း ေစတီဟု ေခၚၾကသည္။ ဗုဒၶစာေပ ပရိနိဗၺာသုတ္တြင္ ျမတ္စြာဘုရား သတင္းသုံးရန္ ေဆာက္လုပ္မည့္ေနရာကုိ “ဥေဒနေစတီ” ဟု ေခၚေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ရွိသည္။ အေၾကာင္းမွာ အေစာပုိင္းက  ဥေတန နတ္ဘီလူးကုိ ယုံၾကည္ကုိးကြယ္သူမ်ား ပူေဇာ္ပသရာ ‘ဥေဒန နတ္ကြန္း’ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

ေစတီအစ သၾကားျဗဟၼာက

သာသနာတြင္ ေစတီေတာ္မ်ားကုိ စတင္တည္ထားကုိးကြယ္သူမွာ လူမ်ားမဟုတ္ နတ္ျဗဟၼာမ်ားပင္ျဖစ္သည္။  သၾကားမင္းက တာဝတႎသာနတ္ျပည္တြင္ ေစတီတစ္ဆူႏွင့္၊ ဃဋိကာရျဗဟၼာႀကီးက အကနိ႒ျဗဟၼာဘုံတြင္ ေစတီတစ္ဆူတည္းထားကုိးကြယ္ေတာ္မူသည္။

ဘုရားအေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၳမင္းသာ ေတာထြက္စဥ္က အေနာ္မာျမစ္ကမ္းတြင္ ဆံေတာ္ကုိပယ္ၿပီး ဆံေတာ္ႏွင့္မကုိဋ္ကုိ ေကာင္းကင္သုိ႔ ပစ္တင္လုိက္ခါ.. “ငါသည္.. ဘုရားစင္စစ္ ဧကန္ျဖစ္လွ်င္ ဤဆံပင္သည္ ေျမသို႔မက် ေကာင္းကင္မွာ တည္ပါေစသတည္း”ဟု အဓိဌာန္ေတာ္မူသည္။ ဘုရားေလာင္၏ ပါရမိေတာ္ေၾကာင္း ဆံေတာ္သည္ အံဖြယ္သရဲ ေကာင္းကင္တြင္ ပန္းဆုိင္း ဆြဲထားသကဲ့သုိ တည္ေနေတာ္မူသည္။ ထုိဆံေတာ္ကုိ သၾကားမင္း လာေရာက္ကာ နတ္ျပည္သုိ႔ ယူေဆာင္၍ ဆံေတာ္ကုိ ဌပနာကာ စူဠမဏိ ေစတီတည္ထားကုိးကြယ္ေတာ္မူသည္။

ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ရေသ့ရဟန္းျပဳလုိေသာ စိတ္ျဖစ္ေသာအခါ ၊ ကႆပဘုရားရွင္ လက္ထက္က သူငယ္ခ်င္းျဖစ္ဖူးေသာ ဃဋိကာရျဗဟၼာက သကၤန္းပရိကၡရာ လာေရာက္လွဴဒါန္းေတာ္မူၿပီး၊ ဘုရာေလာင္း ဝတ္လဲေတာ္ကုိ ျဗဟၼာ့ျပည္သုိ႔ ယူေဆာင္ကာ ဒုႆေစတီ တည္ထားကုိးကြယ္ေတာ္မူသည္။

 

မီးပုံပ်ံအစ တာဝတႎသာနတ္ျပည္က

ျမန္မာဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ႔သည္ ေစတီမ်ားကုိ တည္းထားကုိးကြယ္ရုံမွ်မက ဖူးေမွ်ာ္ၾကည္ညဳိျခင္းတြင္လည္း အလြန္စိတ္အားထက္သန္သူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ယေန႔ေခတ္ ေပၚျပဴလာျဖစ္ေနေသာ ေျမဆင္း ေမာင္ေထာင္ တရားထုိင္နည္းသည္၊ တရားထုိင္းၿပီး သမာဓိရလာေသာအခါ အလင္းေရာင္လႊတ္၍ တာဝတႎသာက စူဠာမဏိ ေစတီေတာ္ကုိ သြားေရာက္ဖူးေမွ်ာ္ႏုိင္ေၾကာင္း စာေပမ်ားတြင္ဖတ္ရႈရသည္။

ယေန႔ေခတ္ ေတာင္ႀကီး ၊ ေမၿမုိ႕တုိတြင္ သီတင္းကြ်တ္လ မီပုံးပ်ံမ်ားလြႊတ္ကာ ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲ က်င္းေနၾကေသာ ေခတ္လူငယ္မ်ား မီးပုံးပ်ံ သမုိင္းအစကုိ သိခ်င္မွသိေပလိမ့္မည္။

မီးပုံပ်ံ သမုိင္းအစမွာ ျမတ္စြာရားသည္ မယ္ေတာ္မိနတ္သားအား အဘိဓမၼာေဒသနာ ေဟာၾကားၿပီးေနာက္ တာဝတႎသာနတ္ျပည္မွ နတ္ျဗဟၼာမ်ားျခံရံကာ လူျပည္သုိ႔ ျပန္လည္ၾကြေရာက္သည့္ သီတင္းကြ်တ္ လျပည့္ေန႔မွာ မီးရႈးမီးပန္းမ်ားျဖင့္  ဗုဒၶအားပူေဇာ္ၾကသည့္အျပင္ စူဠာမဏိေစတီႏွင့္ဒုႆေစတီကုိ ရည္မွန္း၍ မီပုံးပ်ံမ်ား လႊတ္တင္ကာ ပူေဇာ္ၾကရင္းျဖင့္ သီတင္းအခါ မီးပုံးပ်ံလႊတ္တင္ျခင္း ရုိးရာယဥ္ေက်းမႈထြန္းကားလာျခင္းျဖစ္ေပသည္။  ယခုေနာက္ပုိင္းတြင္  လမ္းမ်ာတြင္း ေရာင္စုံးမီးမ်ားထြန္း၍ တန္ေဆာင္တုိင္ပြဲဟု ျဖစ္ေပၚလာသည္။

ေစတီအစ ျမန္မာက

ဗုဒၶေစတီ တည္းထားကုိးကြယ္မႈသမုိင္းတြင္ ျမန္မာလူမ်ုိးက ပထမဦးဆုံးဟု ဆုိႏုိင္ပါသည္။  ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ သမုိင္းအဆုိအရ.. ဥကၠလာပမွ တပုႆႏွင့္ဘလႅိက  ညီေနာင္တုိ႔ဦးေဆာင္၍ လွည္ငါးရာျဖင့္  မဇၩိမေဒသသုိ႔ အေရာင္းအဝယ္သြားၾကသည္။  ဗုဒၶသည္ သဗၺညဳတဥာဏ္သုိ႔ေရာက္ၿပီး ရက္သတၱ၊ ခုနစ္ပတ္ျပည့္ေသာ ဝါဆုိလဆန္း ၅-ရက္ ဗုဒၶဟူးေန႕တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ကုန္သည္ညီေႏွာင္တုိ႔သည္ ဗုဒၶအား မုံ႕ၾကြက္က်စ္ႏွင့္ ပ်ားမုံ႕ဆုပ္မ်ား လွဴဒါန္းၾကေလသည္။ ထုိမုန္းမ်ားသည္ ၊ ဘုရားရွင္ သဗၺညဳတဥာဏ္သုိ႔ေရာက္ၿပီးေနာက္ ပထဦးဆုံးဘုဥ္းေပးရေသာ ဆြမ္းျဖစ္သည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ျမန္မာမ်ားသည္ ဗုဒၶ၏ ဆြမ္းဦးအလွူရွင္ ျဖစ္သည္။

 ဗုဒၶက ဆြမ္းဘုဥ္ေပးၿပီးေနာက္  သင့္ေလ်ာ္ေသာ တရားဓမၼမ်ားေဟာၾကားေတာ္မူသည္။ တရားပြဲၿပီးဆုံးေသာအခါ ျမတ္စြာဘုရားအားၾကည္ညုိ၍ ဦးစြာ ဗုဒၶႏွင့္ဓမၼကုိ ကုိးကြယ္ယုံၾကည္သူ ဥပသကာ ညီေႏွာင္ျဖစ္လာသည္။ ဤအခ်ိန္က သံဃာေတာ္မ်ား မေပၚထြန္းေသး၍ (ေဒြဝါစိက) သရဏဂုံႏွစ္ပါး ဦးစြာမထမ တည္းသူမ်ားဟု ပိဋကတ္စာေပမ်ားတြင္ ေတြ႕ရွိရသည္။

ထု႔ိေနာက္ ကုန္သည္ညီးေနာင္က အျမဲတည္းထား ကုိးကြယ္ဖုိ႔ ပူေဇာ္ဖြယ္တစ္ခုခု ခ်ီးျမွင့္လုိက္ပါရန္ ေလွ်ာက္ထားမႈေၾကာင့္ ဗုဒၶက လက်္ာေတာ္ျဖင့္ ဦးေခါင္းေတာ္ကုိ သပ္ေတာ္ကာ ပါလာေသာ ဆံေတာ္ျမတ္ရွစ္ဆူေတာ္ကုိ ေပးသနားေတာ္မူသည္။ ကုန္သည္ညီေနာင္တုိ႕က ဆံေတာ္ကုိ ပင့္ေဆာင္ၿပီး တုိင္းျပည္သုိ႔ျပန္ေရာက္ေသာအခါ ဥကၠလာပမင္းႀကီးအား အမွဴးထားၿပီး ယခုကမ႓ာ့အံ့ဖြယ္ ေရႊတိဂုံေစတီ တည္ရွိရာ သဂၤုတၱရကုန္းေတာ္တြင္ ေစတီတစ္ဆူ တည္ထားကာ ဆံေတာ္ျမတ္ကုိ ဌပနာေတာ္မူသည္။

ကမ႓ာမွာ ျမန္မာလုိ႔ ဟစ္ေၾကြလုိ႔ရေအာင္

 ေရႊေရာင္တဝင္းဝင္းႏွင့္ ျမန္မားက်က္သေရေဆာင္ ေရႊတီဂုံေစတီေတာျမတ္ႀကီသည္။ ဦးစြာပထမ တည္းထားစက ဥာဏ္ေတာ္ ၆၆ ေပးသာရွိၿပီး၊ တုိင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ မင္းအဆက္ဆက္ႏွင့္ျပည္သူတုိ႔က မူလေစတီးကုိ မြမ္းမံျပင္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ယခုလုိ ထည္ထည္ဝါဝါ ၃၂၆-ေပျမင့္ေသာ ကမ႓ာ့အံဖြယ္ေစတီေတာ္ႀကီးကုိ ၾကည္ညဳိဖြယ္ရာ ဖူးေတြ႕ရျခင္းျဖစ္သည္။

ဤေရႊတိဂုံသမုိင္းအရ ေစတီအစ ျမန္မာကလုိ႔ဆုိရေလာက္ေအာင္ လူသားမ်ားတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွ ကုန္သည္မ်ားက  ဗုဒၶကုိ ပထမဆုံးဖူးေတြ႕ရကာ ေစတီးေတာ္ကုိ ပထမဦးဆုံး တည္ထား ကုိးကြယ္သူမ်ားျဖစ္လာသည္။

ဗုဒၶႏွင့္ေစတီမ်ား

ပုထုဇဥ္လူသားမ်ားတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံသားမ်ားက ဦးစြာပထမဆုိေသာ္လည္း ၊ေစတီကုိ စတင္တည္ထားသူမွာ ဗုဒၶပင္ျဖစ္သည္။ အရွင္သာရိပုတၱရာ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူတုန္းက ဗုဒၶကုိယ္တုိင္  သာဝတၳိၿမဳိ႕တြင္ ေစတီေတာ္ကုိ တည္ထား၍ အရွင္သာရိပုတၱရာမ်ား၏ အရုိးဓာတ္မ်ားကုိ ဌပနာထားေစေတာ္မူသည္။  

ထုိအျပင္ အရွင္မဟာေမာဂၢလာန္၊ ပုတိဂတၱ ရဟႏၲာ၊ ဗာဟိဒါရုစီရိယ ရဟႏၲာတုိ႔၏ ဓာတ္ေတာ္မ်ားကုိ ဌပနာ၍ ေစတီတည္ထားေတာ္မူသည္။

ဓာေတာ္ေစတီမ်ား

ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္စၿံပီးေနာက္  ဗုဒၶ၏ ဓာတ္ေတာ္မ်ားကုိ ဌပနာ၍ အဇာသတတ္မင္းက ရာဇၿဂဳိလ္ျပည္။ လစၧဝီမင္းက ေဝသာလီျပည္၊ သာကီဝင္မင္းမ်ားက ကပိလဝတ္ျပည္၊ ကာဗုလိမင္းမ်ားက အလႅကပၸျပည္၊ ေကာလိယမင္းမ်ားက ရာမရြာ၊ ေဝဌဒိယပုဏၰားက ေဝဌဒီပတုိင္း၊  ပါဝါျပည္သား မလႅမင္းမ်ားက ပါဝါျပည္၊ ကုသိနာရုံ ျပည္ မလႅာမင္းမ်ားက ကုသိနာရုံျပည္၌ အသီးသီး ေစတီမ်ားတည္ထားခဲ့ၾကေလသည္။ 

ထုိ႔အျပင္ ဓာတ္ေတာ္ေဝေသာ ေဒါဏပုဏၰားက ဓာတ္ေတာ္ျခင္ေသာ ျပည္ေတာင္းကုိ ဌပနာ၍ ေစတီတစ္ဆူ၊ ေမာရိယမင္းမ်ားမွ အလင္းေတာ္မီးသၿဂဴႌဟ္ရာဌာနမွ မီးေသြးမ်ားကုိ ဌပနာ၍ ေစတီတစ္ဆူ တည္ထားကုိးကြယ္ေတာ္မူသည္။

ဤသုိ႔အားျဖင့္ သရီရဓာ္ေတာ္ရွစ္ဆူ၊  ျပည္ေတာင္းေစတီတစ္ဆူ၊ မီးေသြးေစတီတစ္ဆူအားျဖင့္ ေစတီေတာ္ ဆယ္ဆူတုိ႔ ထင္ရွားျဖစ္ေပၚလာသည္။

ဓာတ္ေတာ္တုိက္ေစတီ

ထုိ႔ေနာက္ အဇာသတတ္မင္းႀကီးသည္ ဓာေတာ္မ်ား ေပ်ာက္ကုန္မည္စုိ္းသျဖင့္ အရွင္မဟာကႆပ ညႊန္ၾကားခ်က္ျဖင့္ ဓာတ္ေတာ္မ်ား လက္ဝယ္ရရွိထားေသာ မင္းမ်ားႏွင့္ေစတီေတာ္မ်ားမွ ဓာတ္ေတာ္မ်ားကုိ ပင့္ေဆာင္၍  ေျမေအာက္ဓာတ္ေတာ္တုိက္ ေစတီႀကီး တည္ေဆာက္ကာ ဓာတ္ေတာ္မ်ားကုိ ဌာပနာထားခဲ့သည္။

ေစတီေပါင္း ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္

ျမတ္ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္စံၿပီး ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ေလာက္တြင္ သီရိဓမၼာေသာက မင္းတရားႀကီးက အဇာတသတ္မင္း ေျမေအာင္ဓာတ္ေတာ္တုိက္မွ ဓာတ္ေတာ္မ်ားကုိ တူေဖာ္၍ ေစတီေပါင္း ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္ တည္းထားကုိးကြယ္ေတာ္မူခဲ့သည္။

ကမ႓ာအႏွံ႕ေစတီျပန္႕

ထုိ႔ေနာက္ သာသနာ့ျပန္႕ပြားရာ ႏုိင္ငံမ်ားျဖစ္ေသာ သီဟုိဠ္၊ျမန္မာ၊ကေမ႓ာဒိယား၊ အင္ဒုိနီရွား၊ အာဖကန္နစၥတန္၊ စေသာႏုိင္ငံမ်ားတြင္လည္း မင္းႏွင့္ျပည္သူမ်ားက အထင္ကရ ေစတီမ်ားတည္းထား ကုိးကြယ္ေတာ္မူၾကသည္။

အနိစၥသေဘာ ကိစၥေခ်ာဆုိေသာ္လည္း

တခ်ိန္က ကမ႓ာတြင္ေအာင္ ထင္ရွားေသာ အင္ဒိုနီးရွားမွ ေဗာေရာဗုေဓာေစတီေတာ္ႀကီး၊ ကေမ႓ာဒီယာမွ ဘုရားေက်ာင္းေတာ္ႀကီး၊ အာဖကန္နစၥတန္မွ ကမ႓ာ့အႀကီးဆုံး  ရပ္ေတာ္မူဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ႀကီးမ်ားမွာ တရားသေဘာအရေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဘာသာျခားတုိ႔၏ ႏွိပ္စက္ဖ်က္ဆီးျခင္းေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ယခုအခ်ိန္တြင္ ပ်က္စီးဆုံးရႈံးျခင္းျဖင့္ ရင္ဆုိင္ရေတာ့သည္။

တရားသေဘာအရ.. “အရာဝတၳဳအားလုံးသည္ ပ်က္သုဥ္းျခင္းသာ ေနာက္ဆုံးရွိေျခ၏”ဟု ဆင္ျခင္တရားပြားမ်ားႏုိင္ေသာ္လည္း၊ ဗုဒၶဘာသာ၏ ေနာက္ဆုံခံတပ္ျဖစ္ေသာ ျမတ္မာႏုိင္ငံအဖုိ႔ အတိတ္က ေတြ႕ၾကဳံခဲ့ရေသာ အာဖကန္နစၥတန္ ဗုဒၶဘာသာႏုိင္ငံ၊အင္ဒိုနီရွားႏုိင္ငံမ်ားကုိ စံနမူနာယူ၍ ယခုအခ်ိန္ကတည္းက ေရႊတိဂုံေစတီကဲ့သုိ႔ေသာ အထင္ကရ ေစတီမ်ား မပ်က္စီးရေလေအာင္ ဗုဒၶဘာသာမ်ားအာလုံး ဝုိင္းကူညီ ထိမ္းသိမ္းေစာက္ေရွာက္ၾကပါရန္ တုိက္တြန္းအပ္ပါသည္။