ကိုိယ့္ကိုယ္ ကုိယ္ ျပန္လည္ရႈျမင္ျခင္း

ကုိယ့္အျမင္သာ မွန္တယ္ဆုိၿပီး တဖက္သက္ အျမင္နဲ႔ လူေတြကုိ မဆက္ဆံမိေတာ့ဘူး။
( Self- awareness) နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး Prpoactivisom အယူအဆရဲ့ ေရွးဦးဆရာျဖစ္တဲ့
 Victor Frank ရဲ့ အေတြ႕အၾကဳံနဲ႕ ရင္းၿပီး သိလာခဲ့ရတဲ့ ဇာတ္လမ္းေလးကုိ ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။

ဖရင္ကယ္ဟာ ဖရုိက္ရဲ့ အယူအဆကုိ လက္ခံတဲ့ Freudian Psychologist တစ္ဦးပါ။ ကေလးဘဝ အေတြ႕အၾကဳံေတြဟာ လူတစ္ဦး စရုိက္ကုိ ပုံေလာင္းျခင္းျဖစ္ေစတယ္။ ဒီေဘာင္အတြင္းက ရုန္းထြက္လုိ႔ မရႏုိင္ဘူးဆုိတဲ့ အေျခခံအယူအဆကုိ လက္ခံထားသူပါ။

ဒုတိယ ကမ႓ာစစ္တုန္းးက ဂ်ူးလူမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ ဖရင္ကယ္ဟာ နာဇီေတြရဲ့အဖမ္းခံရတယ္။ ဂ်ဳးေတြ သုတ္သင္တဲ့ ေသမင္းစခန္းမွာ အခ်ဳပ္အေႏွာင္ခံရၿပီး အဆိပ္ေငြ႕နဲ႔ အသတ္ခံရဖုိ႔ ေစာင့္ေနရတယ္။  သူ႕မိသားစုအားလုံး သုတ္သင္ခံရၿပီးျဖစ္တယ္။ စခန္းထဲမွာ တိရစၧာန္လုိေနရတယ္ဆုိတာ လူတုိင္းအသိပါ။ မေသရုံတမယ္ သူ႕ဂုဏ္ သိကၡာကင္းမဲ့စြာေနရတာမ်ဳိးပါ။ အမ်ဳိးမ်ဳိးႏွိပ္စက္တာကုိလည္း ခံရပါတယ္။

တစ္ေန႔ေတာ့ ဖရန္ကယ္ဟာ အခန္းက်ဥ္းေလထဲမွာ အဝတ္ဗာလာ ငုတ္တုတ္ထုိင္ေနရင္းနဲ႔ အသိတစ္ခု ရရွိလုိက္တယ္။ ဒါကေတာ့ နာဇီေတြ မခ်ဳပ္နုိင္၊ မယူငင္ႏုိင္တဲ့ လူသားရဲ့ ေနာက္ဆုံးလြတ္လပ္မႈပါပဲ။ နာဇီေတြဟာ သူ႕ပတ္ဝန္းက်င္ကုိ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္မယ္။ သူ႔ခႏၶာကိုိယ္ကုိ ထိမ္းခ်ဳပ္ႏုိင္မယ္။ ဒါေပမဲ့ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ သိျမင္ႏုိင္မႈ (Self- awareness) ဟာ ဘယ္သူမွ် ယူငင္လုိ႔မရဘဲ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ က်န္ရွိေနခဲ့ျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။

သူ႔ခႏၶာကိုယ္ အျပင္ပတ္ဝန္က်င္မွာ ဘာေတြျဖစ္ျဖစ္ သူပါဝင္ပတ္သတ္ေနပုံကုိ ဖရန္ကယ္အေနနဲ႔ ေလ့လာ သူတစ္ဦးလုိ သတိထားၾကည့္ျမင္ႏုိင္တယ္။ လူသားအျဖစ္ တည္ရွိေနျခင္းရဲ့ ဖရန္ကယ္ အစစ္အမွန္ဟာ ထိပါးမႈေတြက လြတ္ကင္းေနပါတယ္။ ( Basic identity was intact) အျပင္ဘက္က ထိပါးမႈေတြ သူ႕အေပၚ ဘယ္လုိ အက်ဳိးသက္ေရာက္တယ္ဆုိတာ သူ႕အဆုံအျဖတ္ေပၚမႈတည္တယ္ဆုိတာ သိလာတယ္။ သူ႕အေပၚ ထိပါး ျဖစ္ပ်က္မႈေတြ ( သုိ႔မဟုတ္) လႈပ္ေဆာ္မႈနဲ႔ သူဘယ္လုိ တုံျပန္ရမလဲဆုိတဲ့ အၾကားမွာ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ ဆုံးျဖတ္ႏုိင္မႈ ရွိတယ္ဆုိတာ သိလာတယ္။

ဒီေနာက္ပုိင္း ဖရန္ကယ္ ဘာေတြပဲ ေတြ႕ၾကဳံ ေတြ႕ၾကဳံ သူ႕စိတ္အားရုံ တစ္ျခားေနရာ လြဲေျပာင္းထားဖုိ႔ ၾကဳိးစားတယ္။ ဥပမာ- သူ႕တပည့္ေတြ စိတ္ပညာသေဘာေတြကုိ စာသင္ခန္းမွာ ရွင္းျပေနသလုိ ဖန္တီးၾကည့္တယ္။ သူ နာဇီအက်ဥ္းစခန္းမွ လြတ္ေျမာက္တဲ့ ေနာက္ပိုိင္း စိတ္အာရုံးေတြးဆၿပီး ဖန္းတီးၾကည့္ တာပါ။ သူသိရွိလာတဲ့ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ သင္ခန္းစာအသစ္ေတြ သူ႔တပည့္ေတြကုိ ရွင္းလင္းေနတဲ့ အေျခအေနကုိ စိတ္အာရုံလြဲၿပီး ဖန္တီးယူတာပါ။

ဒီလုိနဲ႔ သူ႕မွတ္ဥာဏ္ စိတ္ကူးစိတ္သန္းေတြ အသုံးခ်ၿပီး အေျခအေနအစသစ္ကုိ အာရုံေျပာင္းၾကည့္တဲ့ အေလ့ အက်င့္ကုိ ထပ္တလဲလဲက်င့္ယူၿပီး သူရဲ့ စိတ္အင္အားေကာင္းသည္ထက္ ေကာင္းလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္လာ နုိင္ခဲ့ပါတယ္။ သူစၿပီး သတိထားေတြ႕ရွိစဥ္က အျမဳေတး သေဘာရွိတဲ့ လြတ္လပ္မႈႀကီးဟာ ႀကီးသထက္ ႀကီးမားလာတယ္။ သူရရွိတာတဲ့ လြတ္လပ္မႈဟာ သူ႕ကုိခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားသူေတြမွာရွိတဲ့ လြတ္လပ္မႈထက္ ပုိမ်ားတယ္။ နာဇီေတြ အေနနဲ႔ သြားခ်င္ရာသြား ၊ လာခ်င္ရာလာ၊ စာခ်င္းရာစားၿပီး ေရြးခ်ယ္ႏုိင္မႈ ပုိလြတ္လပ္တယ္ ထင္ရေပမယ့္၊ ဖရန္ကယ္ရဲ့ လြတ္လပ္မႈဟာ ပုိႀကီးမားတယ္။ ဖရန္ကယ္အေနနဲ႔ သူစိတ္အားကုိ အသုံးခ်ၿပီး ေရြးခ်ယ္ခ်င္တဲ့ အေျခအေနကုိ ေရြးခ်ယ္ဖန္တီးႏုိင္ပါတယ္။ လူမဆန္ေအာင္ ေနရတဲ့ ဘဝမွာ ဒုကၡခံရတာနဲ႔ မတူဘူး။ ေအးေအးေဆးေဆး သက္သက္သာသာနဲ႔ ျဖစ္ေနေတာ့ လူတုိင္းအတြက္ အံဩစရာျဖစ္လာတယ္။အာက်းစရာျဖစ္တယ္။ အက်ဥ္းသားေတြေကာ နာဇီေတြပါသူ႕ကုိ ေလးစား လာၾကတယ္။  အက်ဥ္းသားေတြ ခံစားရ သက္သာေအာင္ ဘယ္လုိေနရမလဲဆုိတာ သူကူညီ အၾကံေပးတယ္။ အက်ဥ္းသာဘဝမွာ စိတ္ဓာတ္က်ကဘဲ ေနႏုိင္ေအာင္ အၾကံေပးတယ္။

လူသားမွာသာရွိတဲ့ စြမ္းရည္မ်ား

ဒီလုိျဖစ္လာရတာဟာ ဖရန္ကယ္ဟာ ( self-awareness) ဆုိတဲ့ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ သိျမင္တဲ့ သတိတရားကုိ အသုံးခ်ၿပီး အေျခခံလူသားစြမ္းရည္ တစ္ရပ္ကုိ သေဘာေပါက္လာလုိ႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ လႈံ႕ေဆာ္မႈနဲ႔ တု႔ံျပန္မႈ အၾကားမွာ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ဆုံးျဖတ္ခြင့္ ရွိတယ္ဆုိတဲ့ သေဘာတရားပါ။ ( Between stimulus and response, man has the freedom to choose). အထက္ တစ္ေနရာမွာ ေဖာ္ျပသလုိ တိရစၧာန စိတ္ဆုိတာ လႈံ႕ေဆာ္သလုိ တုံ႕ျပန္တတ္တယ္။ ဒါကုိ Instinct နဲ႔ ျပဳမႈတယ္လုိ႔လည္း ဆုိပါတယ္။ လူေတြမွၾကေတာ့ လႈံ႕ေဆာ္ သလုိမတုံ႕ျပန္ဘဲ၊ လုိခ်င္သလုိ၊ ျဖစ္ေစခ်င္သလုိ တုံ႕ျပန္ဖုိ႔ တိရိစၧာန္ေတြမွာ မရွိတဲ့ လူေတြမွာသာ ရွိတဲ့ စြမ္းရည္ေတြရွိိတယ္။ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ သိျမင္တဲ့တရား ( Self- awareness) အျပင္ေအာက္ပါစြမ္းရည္မ်ားလည္း ရွိပါေသးတယ္။

• လက္ရွိအေျခအေနကေန အေျခအေနအသစ္ကုိ မွန္းဆ ဖန္တီးႏုိင္တဲ့ စိတ္ကူး စိတ္သန္း
( သုိ႔) စိတ္ကူးနဲ႔ ပုံေဖာ္ႏုိင္မႈ ( IMAGINATION)

• အမွားအမွန္ ခြဲျခားသိျမင္ႏုိင္တဲ့ အသိစိတ္ ( CONSCIENCE)

• ျပင္ပဩဇာ လႊမ္းမုိးမခံဘဲ ကိုယ္ပုိင္ ဆုံးျဖတ္ႏုိင္မႈ ( INDEPENDENT WILL)

တိရစၧာန္ေတြမွာမရွိတဲ့ ဒီထူးျခားတဲ့ လူသားစြမ္းရည္ ( Unique human endowments) ေတြကုိ အသုံးခ်ၿပီး တုံ႕ျပန္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္တာေၾကာင့္ လူသားဟာ တျခားသတၱဝါေတြထက္ အဆင့္အတန္း ျမင့္မား

ေနတာျဖစ္ပါတယ္။  ဒါေၾကာင့္ ဒီစြမ္းရည္ကုိ ေလ့က်င့္ျပဳစု ပ်ဳိးေထာင္ အစြမ္းအစ ပုိမုိထက္ျမက္ လာေလ ျဖစ္မွာပါပဲ။


အခ်ဳပ္ေျပာရရင္ တိရစၧာန္ေတြမွာ လႈ႔ံေဆာ္မႈနဲ႔ တုံ႕ျပန္မႈ အၾကားမွာ ဒီစြမ္းရည္ေတြ မရွိဘူး။ေခြးကုိ တုတ္နဲ႕႔ ရုိက္ရင္ ျပန္ကိုက္မယ္ဆုိတာ ေခြးရဲ႕ ( Instinct) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ လူေတြအေနနဲ႔ကေတာ့ လႈံ႕ေဆာ္မႈ တစ္ခုခုခံရရင္ ေဖာျပပါ စြမ္းရည္ေတြ အသုံးခ်ၿပီး လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေရြးခ်ယ္ကာ တုံ႕ျပန္ႏုိင္ပါတယ္။

လူစြမ္းရည္ကုိ ထက္ျမက္ဖုိ႔ ပထမအေရးႀကီးဆုံး အက်င့္ဟာ ကုိယ္ျဖစ္ေစခ်က္သလုိ ထိန္းေက်ာင္းတုံ႕ျပန္တာ Proactive ျဖစ္ပါတယ္။ မိမိခံယူခ်က္ႏွင့္အညီ ေဖာ္ျပစြမ္းရည္ ( Unique Human Endowments) ေတြအသုံးျပဳၿပီး တုံျပန္တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ခံစားခ်က္ေတြကုိ ဦးစားမေပးဘူး၊ ျပင္ပ အေျခအေနေတြ ျပင္ပဩဇာ လႊမ္းမုိးမႈေတြကုိ မခံယူဘူး။ ဒီေနရာမွာ Eleanor Roosevelt ရဲ့ စကားကုိ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ “ No on can hurt you without your consent” ( သင့္သေဘာတူညီခ်က္မပါဘဲ ဘယ္သူမွ သင့္ကုိ ခံစားထိခုိက္ေအာင္ ျပဳလုပ္၍ မရႏုိင္ပါ) တဲ့။

ဆုိၾကပါစုိ..၊ သင့္ကုိ တစ္ဦးဦးက စကာနာထုိးလုိက္တယ္။ တႏုံ႕ႏံု႕နဲ႕ ခံစားရင္း စားမဝင္ အိပ္မေပ်ာ္ေတာင္

 ျဖစ္ေနမယ္။ ဒီလုိခံစားရတာ ဘယ္သူ႕မွာ တာဝန္ပုိရွိသလဲ။ စကားနာထုိးသူမွာလား ၊ ခံစားသူမွာလား။ စကာနာထုိးလုိ႔ နာတာ ဟာ လုႈံေဆာ္သလုိ တုံ႕ျပန္လုိက္တာပဲျဖစ္တယ္။ Reactive သမားေတြရဲ့ အက်င့္ပါ။ Proactive သမားကေတာ့ ထိန္းေက်ာင္း တုံ႕ျပန္မယ္။ ေရြးခ်ယ္တုံျပန္မယ္။ အမွား/ အမွန္ဆင္ျခင္မယ္။ လႈံ႕ေဆာ္မႈနဲ႔ တုံ႕ျပန္မႈအၾကားမွာ Freedom to choose ရွိေနတယ္။

ဒီစကားနဲ႔ ခပ္ဆင္ဆင္ ဂႏၶီစကားလည္း ရွိေသးတယ္။ “ They can not take away our respect if we do not give it to them.” ( က်ေနာ္တုိ႕က မစြန္႔လႊတ္သမွ် က်ေတာ္တုိ႔ ကိုိယ္ကုိ အေလးအျမတ္ထားတဲ့ စိတ္ကုိ မည္သူမွ မယူငင္ႏုိင္ပါ)တဲ့။

အႏၵိယဟာ အဂၤလိပ္ကုိလုိနီ ေအာက္က်စဥ္က လြတ္လပ္မႈေတြ ဆုံးရႈံးခဲ့တယ္။ ကြ်န္ဘဝေရာက္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုိယ့္ကုိယ္ကုိ အေလးအျမတ္ထားစိတ္ကုိ စြန္႔လြတ္ဖုိ႔ ၊ မစြန္႔လြတ္ဖုိ႔ဆုိတာ ကိုိယ့္ေပၚမွာ မူတည္တယ္။ ကြ်န္ဘဝေရာက္လို႔ မတတ္ႏုိင္တဲ့ အေျခအေနပဲဆုိၿပီး စိတ္ကုိ အေလွ်ာ့ေပးမည့္အစား အေကာင္းေျမာ္ျမင္တဲ့စိတ္နဲ႔ ၾကံၾကံခံစိတ္ေမြးဖုိ႔ လုိအပ္တယ္လုိ႔ ဆုိလာတာပါ။

 ( ဘာသာျပန္ - ေအာင္ေစာျဖဴ )